Een veelbesproken onderwerp is het gebruik van medicatie in relatie tot klimaatverandering en milieuvervuiling. Want ook onze medicijnen hebben een CO2-voetafdruk, en de restproducten in de medicatieketen vervuilen ons grondwater.
De milieubelasting van medicijnen moet omlaag.
Er is veel mogelijk, zonder in te leveren aan kwaliteit van zorg.
Eerst een aantal feiten om een indruk te geven van de omvang van het negatieve effect:
- De CO2-uitstoot van 1 jaar onderhoudsbehandeling met een dosisaerosol staat gelijk aan die van een retourvlucht Amsterdam-Parijs. Deze vergelijking gaat uit van 5 inhalatoren per jaar, lees hierover meer in dit verhelderende NTvG-artikel (2022).
- In Nederland wordt elk jaar een voorraad medicijnen (restpartijen en ongebruikte medicatie die bij de apotheek wordt ingeleverd) vernietigd ter waarde van 100 miljoen euro.
- Daarnaast is er aanzienlijke verspilling door patienten ’thuis’: ruim de helft van de medicatie die mensen in huis hebben belandt ongebruikt in afvalbak, gootsteen of riool.
- Vissen worden ernstig ziek door onze resten nsaid’s in hun zwemwater, ze ondervinden voortplantingsproblemen door anticonceptieresten en vertonen afwijkend gedrag ten gevolge van antipsychotica-bestanddelen in het water.
Ook in ons drinkwater worden medicijnresten aangetroffen, waarvan de effecten nog te weinig zijn onderzocht. (Medicijnresten uit water halen is een van de vier speerpunten van Green Deal Duurzame zorg.) - In 2035 is het medicijngebruik in Nederland naar schatting 37% toegenomen ten opzichte van 2018, onder meer ten gevolge van de vergrijzing.
De medicatieketen
De medicatieketen loopt van ontwikkeling & productie van een medicijn, tot gebruik (of verspilling) door de patiënt. De keten kent dus veel betrokkenen. Deze ‘ketenpartners’ zijn de producent, groothandel, apotheker en drogist, voorschrijver en patient, maar ook de overheid en verzekeraars maken deel uit van de keten.
In elke stap van de keten is winst te boeken op gebied van duurzaamheid. De impact én kansen van elke schakel in de keten is heel helder uiteen gezet in de Inspiratiegids Verspil Geen Pil die de KNMP heeft uitgebracht in 2022. Een heel groot deel van de vervuiling door medicatie vindt plaats in het eerste stadium, de productontwikkeling. Overheden zullen door betere regelgeving, waarin oog is voor klimaat en gezondheid, de schade daarvan moeten inperken.
Apothekers en Hagro’s ontmoeten elkaar steeds vaker in FTO’s om over verduurzaming van de medicatieketen te praten, en om samen concrete verbeterafspraken hierover te maken.
In de spreekkamer
Concrete tips voor in de spreekkamer staan onder andere in het handboek voor De Groene Huisartsenpraktijk (laatste versie januari 2023). De strekking is: meer preventie en gezonde leefstijl leidt tot minder medicatiegebruik, evenals kwalitatief goede consultvoering. Goede voorlichting aan voorschrijvers en patiënten leidt bovendien tot significant minder recepten, minder grote recepten, minder onnodige herhaalrecepten, minder overschot aan medicijnen bij patiënten thuis en betere verwerking van de medicatieresten.
Eenvoudige voorschrijf-tips, quick wins?
– Nóg minder vaak voor NSAID’s kiezen
– Overwegen bij gelijkwaardige opties IUD’s in plaats van OAC’s voor te schrijven
– Bij wie mogelijk de dosisaerosol inhalatoren vervangen door een alternatief (in Zweden gaat dat al goed: slechts 10% van de voorgeschreven inhalatoren is een dosisaerosol, tegenover 50% in Nederland).
Bolletjes schema voor aerosolen
Tip voor (huis)artsen/ patiënten die aerosolen zonder teller gebruiken:
De meeste aerosolen bevatten 200inhalaties. Om te weten wanneer dit device leeg is, kun je dit zgn. ‘bolletjes schema’ erop plakken en elk pufje een bolletje inkleuren. Als alle bolletjes ingekleurd zijn, is het device leeg. Verzamel deze dan bijv in een leeg zakje en lever het in bij de apotheek met de rest van de medicatie wat je niet meer gebruikt.
Meer lezen
Lees en leer via onderstaande links verder over wat u kunt doen om de onwenselijke effecten van medicatie op het klimaat te verminderen:
Green Deal Duurzame zorg
Ketenaanpak Medicijnresten uit Water Uitvoeringsprogramma 2018 – 2022
Inspiratiegids Verspil Geen Pil (2022, Coalitie Duurzame Farmacie)
DHandboek De Groene Huisartsenpraktijk (laatste versie januari 2023)